Zaterdag 3 november 2018
geschreven door Bert1
Antiquarische boeken
A: Missaal
Coby heeft een goudbestempeld, gewatteerd lederen missaaltje uit Frankrijk gekregen met goud op snee. Een prachtig kleinood, maar wel door de ratten of muizen besnuffelt. Al met al een fraai contemporain boekje (van voor de oorlog?) maar helaas geen vermelding van de oorspronkelijke eigenaar. Door de aanwezigheid van de bidprentjes echter toch een religieus en cultureel erfgoed.
Missaal met knaagdierenvraat (tandafdrukken zichtbaar in de rand).

Het boekje was ingeschoten met allerhande bidprentjes.

Verdere details zijn overeenkomstig passend bij de algehele uitvoering.

Links het binnenplat met goudkleurig bedrukt schutblad
met op de lederen inslag een gouden randbestempeling.
 Rechts detail van de platbestempeling.
B: Kringloopwinkel-boeken
In de kringloopwinkels speur ik regelmatig naar bijzondere boekbindtechnische boekjes en laat er nu drie zien.

1) Een grappig 'viewmaster'- kunstboek van het Bouwfonds.

Voorplat Bouwfondsboek met 'Viewmaster'-wiel. (niet stereo!)
en een diaraampje in het wiel in doorzicht.

2) Een jeugdboek met stempeldruk.

Jeugdboek met verfafbeelding.
Het is mij niet helemaal duidelijk hoe deze afbeelding werd gemaakt. Het lijkt op een volvlak wit, waarop de andere kleuren zijn gedrukt d.m.v. een stempel (flexo?) of door steendruk. De band is van linnen.

3) Een stoommachinedruk.

Boekband uit de stoomdrukkerij, vóór met goud, achter blinddruk.

Dit soort banden werden in de 19e eeuw vervaardigd in de stoomdrukkerijen. Door de uitvinding van stoommachines werd het mogelijk enorme krachten toe te passen op het bestempelen van boekbanden (goudbedrukking, blindstempelen, prägen etc.).

In dit exemplaar is behalve goudbestempeling ook blinddruk en linnenpräging toegepast. Gedeeltelijk is er zelfs een moiré-versiering als ondergrond voor de tekst gebruikt.
Portret in gouddruk (let op de preeg) en moiré als ondergrond van de tekst in het innen.
C: Fotoalbum
Eline heeft een fotoalbum teruggevonden in haar ouderlijk huis. Een album gevuld met foto’s en kinderansichtkaarten. Als de kinderen ziek waren, dan kwam het tevoorschijn en mochten ze het in bed bekijken om zo opgevrolijkt te worden.
Het album heeft een bijzondere bindwijze: geniet. Na al die tijd niet geroest, dus waar-schijnlijk is een zinken draad gebruikt.

Het bijzondere is dat de nietjes van binnen naar buiten gaan, niet zoals te verwachten van buiten naar binnen zoals bij een modern tijdschrift. Dat kan bewust gedaan zijn om openhalen van je vingers te voorkomen, maar is oneindig veel moeilijker in productie. Zeker in dit geval met een harmonicarug die terugveert.

Bij nadere beschouwing is dit nieten zeer regelmatig en secuur gedaan. Kennelijk was dit geen handwerk en bestond er een machine die dit machinaal kon. De nieten gaan door de kartonnen katernen en door een papieren casing-strook (een soort manilla-papier, als van oude transport-enveloppen).
Het teruggevonden fotoalbum. Rechts de casing rugband met de niet-openingen naar buiten.

In het tijdschrift Handboekbinden, jaargang 7, nummer 1, 2014 staat een artikel over fotoalbums geschreven door Elizabeth Nijhoff Asser. Zo’n album van Eline wordt ook even genoemd en er staat een foto van een opengeklapt album in. Je ziet geen rug. De betreffende tekst is als volgt: 

En dan volgt vanaf 1885 het derde type (type C), als de introductie van de gelatine-zilverdrukken het op karton plakken niet meer nodig maakt en foto’s dus minder dik en stijf worden. Het fotoalbum met buigzame bladen kan zich ontwikkelen; buig-zame, vaak losse albumbladen van 1 mm dik, geplakt, genaaid, of geniet (type C1).

Harmonica-rug met in de dalen ingeniete fotobladen.
Links: nieten van binnen naar buiten. Rechts: detail harmonica.
Thuisvlijt
A. Tue Mouche
Coby is erg weg van de 'Tue Mouche' (dat is Frans voor vliegenmepper) van ontwerper Benjamin Elbel en heeft een tweede boekje op deze manier gebonden.
Het bestaat uit een losse aangenaaide rug aan het plat met ingestoken stroken die tussen het binnen- en buitenplat zijn gelijmd.
De naaiing is nog net te zien op het plat door hele kleine gaatjes.
Het boekblok zelf is genaaid op een linnen band en de voorsnede heeft met naar binnen gevouwen vóór- en achterplatranden, een 'Yap-edge'.
In het verslag van oktober 2018 staat nog meer te lezen over deze bindiing.
Links: rugzijde Tue Mouche-binding. Rechts: naar binnen gevouwen vóór- en achterplat:Yap-edge.
Rugdetail van de Tue Mouche van Coby.
B. Pocket Triangle
 (zie het boek Making Handmade Books van Alisa Golden)
Fem is aan het rekenen geweest om een in vieren gevouwen A4-vel (dat wordt dus een A6-grootte) in een 'Pocket Triangle' te kunnen steken. Dat betekende dat ze een vel ter grootte van ongeveer 50 x 60 cm moest gaan vouwen. Tien pockets werden genaaid tot een boekblok, maar helaas speelde de opdikkendheid parten ondanks het naaien op een harmonica.

Tot boekblok genaaide pockets die samen te krap in de rug zitten (ook als ze leeg zijn).
Opengeslagen pockets.

Ineke heeft van de pockets triangle een fraai boekje gebonden, namelijk één die meteen in een doosje zit. De sluiting wordt gevormd door een elastieken haarbandje.
Dit boekje bestaat uit een aantal katernen, die door middel van een kruissteek op de rugzijde zijn genaaid. Dit is goed te zien aan de buitenzijde.
Boekdoosje van Ineke.

De katernen zijn in wezen envelopjes à la de Pocket Triangle, waarbij je goed moet letten op het opdikkend karakter van de pockets, zeker als deze ook nog gevuld worden met kaartjes, foto's, briefjes e.d.
Boekdoosje binnen. Goed te zien dat de pockets op een zijkant (=rug) genaaid zijn.

Keith Smith bindingen
Z-fold flatback with turns-in
Hieronder afgebeeld de open Z-fold van Fem. Hoewel deze methode door Keith Smith wordt beschreven, heb ik zo mijn bedenkingen daarover. Zeer kwetsbaar. Misschien dat het beter gaat als je stijve en sterke materialen (als perkament) gebruikt.
Deze methode is terug te vinden op pagina 130/131 en 286 van de 1999 en verdere edities van Volume 1 van Keith Smith.
De Z-fold van Fem. Het ziet er toch wel strak uit, mits je dus stevige materialen gebruikt.
Eline heeft een Z-fold gemaakt waarbij de 'oortjes' zijn vastgezet met een lintje. Er zijn er drie. De middelste zit los en is te strikken als sluitband. Deze is los in de zin dat het te schuiven valt onder de naaiing vandaan.
Voorzichtig en gelijkmatig boven en onder trekken dus.

De rug is in alle drie de gevallen open en het lint is meegenaaid. Het bovenste en onderste lint is door de Z-fold gevlochten, van buiten naar binnen in de binnen (dal-) vouw en weer naar buiten in de andere (berg-)vouw. Daarna verder over het plat waar ze op enige afstand aan de binnenzijde weer onderduiken terug de Z-fold in.

Het vlecht- en naaiwerk in het Z-fold-boek van Eline.
Het middelste lint als sluitlint.
Corrie verbaasde ons als altijd weer met haar kunstzinnige keuzes in materiaal-gebruik en kleurstellingen. Het eerste exemplaar dat ze liet zien, bestaat uit een boekblok van kleurige kartonsoorten gebonden in een open Z-fold.
Het is genaaid op een roodwit lint dat zichtbaar is in de rug. Het gaat van buiten in het oortje, gaat in de dalvouw erdoorheen en keert aan de binnenzijde op haar schreden terug en is daar vastgelijmd. Het komt dus niet naar buiten om weer zichtbaar te zijn op het vóór- en achterplat.
Links: de Z-fold binnen. Merk het verloop van het naailint op. Rechts: rugdetail van de Z-fold.
De verfijning zit in het gebruik vóór- en achter van een strook rood gaas met regel-matig verdeelde glimmertjes. Het plat loopt terug tot in de Z-fold en biedt tevens bescherming voor de aanhechting van het gaas.
Rugaanzicht van de Z-fold van Corrie.

Het tweede boekje van Corrie bestaat uit een egaal grijze Z-fold-omslag met een minimalistische eenvoudige versiering. Juist genoeg om de saaiheid van het grijs te onderbreken. De lichtblauwe stempeling komt goed overeen met het gebruikte lint.
Z-fold van Corrie.
In tegenstelling tot het vorige boek heeft dit boek wel vaste 'oortjes' in de Z-fold.
Nu is de naaiwijze niet zichtbaar, behalve een subtiele doorsteek van het lint naar binnen in de Z-fold.
Hier is dus niet, zoals bij het vorige boek, het lint direct in de vouw geplakt, maar door-gestoken in de teruggeslagen bergvouw en verder op dezelfde manier vastgeplakt als bij het vorige boek.
Zo zie je maar weer, variaties zijn oneindig.
Links: detail binnenwerk van de Z-fold-binding van Corrie vanaf het boekblok gezien.
Rechts: vanaf het omslag gezien.

Ineke heeft eigen inhoud gegeven aan een boekje gebonden volgens de Keith Smith-methode 'Z-fold flatback with turns-in' EN 'Sewing onto tape-supports'.
Het is dus een COMBI-boekje geworden. Zo'n boekje ontstaat gaandeweg. Enerzijds van te voren bedacht, anderzijds om fouten e.d. een nieuwe draai te geven.
De naaiing zit bij dit exemplaar binnen de rugbekleding.

COMBI van Ineke.
Detail COMBI waarbij de Z-fold goed te zien is.
We werken vandaag aan het voorbereide Keith Smith - project van deze maand Sewing onto Tape Supports without Kettle Stitch,
waarvan we de resultaten volgende maand kunnen laten zien.