BBC Het Oude Ambacht

	Zaterdag 1 oktober 2005 Op Rob, Henny en Frans na, zijn we weer present om een dag hard te werken, ervaringen uit te wisselen en te genieten van de heerlijke traktaties van Hans en Jopie, die in de afgelopen weken jarig waren. Anton heeft twee boeken klaar: Het 6e boekmodel van Goddijn en het boek dat hij de vorige keer aan het repareren was: 'De moderne boekdrukker' van de Groot en Houtwipper uit 1917

	Voor het 6e boek heeft Anton 'Bartje' herbonden in wit leer. Op het voorplat heeft hij een blinddruk aangebracht en met de elektrische rolfilet gouden lijnen. De sneden werden door hem rood/geel gespikkeld en langs de ribben zette hij met de filet ook lijnen van goud. Dat ging moeilijker dan hij verwacht had. De schutbladen marmerde hij met drukinkt op water. Het is een fraai geheel geworden.

Vandaag is het Fem die Jopie's opdracht klaar heeft: het binden van de gedichtenbundel "Nabij en Verder" van Ine van Eck-Bos geïllustreerd door Jopie. Fem heeft deze gedichtenbundel ge-bonden in een gekruiste struc-tuurbinding met paars garen in de kleur van de omslag. Ze gebruikte handgeschept papier van de Middelste Molen voor die omslag, in een kleur die past bij de drukinkt. De titel heeft ze met bronskleurige folie gedrukt.

	Beide exemplaren worden uitvoerig bewonderd en bekeken.

Fem en Ine hebben samen al experimenterend een methode gevonden om de koperen muiters en sluitstukken fraai te versieren en vertellen de BBC-ers wat ze gedaan hebben. Fem laat zien hoe je een prachtige zigzaglijn kunt graveren met een burijn langs een liniaaltje, door kleine heen en weer gaande bewegingen te maken. Hoe fijner en spitser de burijn, hoe fijner de zigzaglijn. Het is wel aan te bevelen op de achterkant van het liniaaltje fijn schuurpapier te kleven, zodat het liniaaltje tijdens het graveren niet wegglijdt.
Bovendien is het handig om muiter, slothaak, middenstuk of hoekstuk te klemmen in een aambeeld. Anton heeft speciaal voor dit doel een prachtig exemplaar gemaakt. Het aambeeld is loodzwaar en ligt daardoor zeer stabiel op tafel, zodat je er prima op kunt werken. Het klemt fantastisch het te bewerken onderdeel onder de metalen strip, die je met een sleutel aandraait, waardoor je beide handen vrij hebt om te graveren.

Muiter in wording
van Fem

Slothaak in wording
van Ine

Fem werkend op het aambeeld

	Uiteraard wordt door de anderen deze techniek ook even uitgeprobeerd, zowel met rechte lijnen als golvende. Conclusie: een eenvoudige techniek met een mooi resultaat.

	Jaap is druk in de weer met het knippen en vijlen van het messing venster voor het 2e boek in Romaanse stijl. Aan het eind van de middag kan hij trots het boek laten fotograferen voor publicatie op de site.
			Marjolein maakt strengels voor het basiskapitaal door perkamenten reepjes nat te maken, in elkaar te draaien en even geklemd in gleufjes op bord aan te laten drogen.
	Jopie, Fem en Marjolein hebben hun naaibank meegenomen en spannen de touwen om er de katernen op te kunnen naaien, resp. voor het vijfde en tweede boek. Marjolein vraagt ons welk garen ze moet gebruiken voor het tweede boek. Hans en ik zijn ervan overtuigd dat Goddijn dat aangeeft, maar helaas we lezen en herlezen en komen tot de conclusie dat het nergens vermeld staat. Dan moeten we graven in onze herinnering. Het verslag van 6 november 2004 geeft de oplossing: de één heeft wit garen nr. 12 gebruikt, de ander touw nr. 8 zoals voor het eerste boek opgegeven werd. Marjolein besluit dan met wit garen aan de gang te gaan.
			Anton wil een grote poster repareren door aan te vezelen en in te stukken. We zoeken papier in ongeveer dezelfde kleur als de poster en daarop tekent Anton met potlood de contouren van het ontbrekende stuk. Vervolgens prikt hij langs de potloodlijn de contouren met een prikpen, om daarna het papier af te kunnen scheuren en de vezels uit te pluizen. Dan smeert hij de randjes van het oude en nieuwe stuk papier in met stijfsel en kunnen beide delen aan elkaar geplakt worden. Om de las te verstevigen moet er nog dun Japans papier over geplakt worden. Om de gaten in de poster te repareren gaan we in de blender pulp maken van oud papier in de kleur van de poster en voegen voor de inwendige belijming een klein beetje solvitose toe. Op een proefblad worden onder toeziend oog van Jaap en Hans enkele gaten met goed resultaat gevuld.
	Werkwijze instukken met de hand: Benodigdheden: Reparatiepapier in allerlei kleuren en structuren Filmoplast R / P, of Japans papier Potlood met spitse punt Gum Prikpen en priklap Stijfsel NB :Strijk altijd eerst de kreukels en vouwen uit de te repareren pagina 1. Zoek bij de kapotte pagina een vel papier, dat in kleur en structuur overeenkomt. 2. Leg het reparatievel onder de kapotte pagina, zó dat beide vellen weer één gehele pagina vormen. (Doe dit eventueel op een lichtbak). 3. Zorg dat het geheel niet verschuift, dus leg er een gewicht of i.d. op. 4. Trek met potlood heel precies de contouren van de kapotte pagina op het reparatievel.

5. Prik aan de buitenkant van de potloodlijn dicht naast elkaar gaatjes.
Let op:
Heeft de gehavende plek op de te repareren bladzijde een baard, prik dan ± 2mm verder langs de potloodlijn. Dun met een scalpel deze extra 2mm-rand van het reparatiestukje, zodat baard en gedunde rand op elkaar geplakt samen weer de dikte van de pagina hebben.
6. Gum voorzichtig de potloodlijn weg.
7. Scheur het geprikte stuk uit
8. Trek van het geprikte stuk de vezels langs de priklijn wat uit, (tussen duim en middelvinger)
9. Smeer wat stijfsel langs de geprikte rand.
10. Plak de geprikte rand tegen de gehavende kant van de kapotte pagina.
NB:
Je hebt nu een gerepareerde hele pagina, maar natuurlijk is dit blad erg zwak op de gestijfselde breuklijn. Daarom is het aan te raden om de reparatie te overplakken met Japans papier* of Filmoplast°.
11. Plak met stijfsel een stukje Japans papier over de aan elkaar gezette delen.
12. Laat geheel goed drogen aan de buitenlucht.
13. Trek de restanten Japans papier voorzichtig weg.
14. Nu kun je eventueel de pagina afpersen.

* Japans papier is verkrijgbaar in diverse gramsgewichten..
Er bestaat ook synthetisch Japans papier, 'renova', dat zéér sterk is en ook verwerkt wordt met stijfsel. Renova geeft echter een witte zweem over het papier. Het is prima te gebruiken op de witte achterkant van prenten.

° Filmoplast P is een zelfklevende reparatiestrook.
Nadeel is dat de achterkant blijft kleven, zodat je bij een gat in het te repareren papier ook de achterkant tegen moet plakken met Filmoplast P.

Filmoplast R is een opstrijkbaar reparatiepapier, met de heetste stand van de strijkbout.
Voordeel: Na het opstrijken en afkoelen, kleeft de achterkant van dit reparatiepapier niet meer, dus je hoeft het nooit tegen te plakken. Wel is er een lichte zweemvorming.

Werkwijze aanvezelen met de hand:

Benodigdheden:
Bakpapier
Katoenlinters in diverse tinten
Kwast
Maïzena / gelatine
Naalden of priemen in diverse dikten
Pers
Persplanken
Plastic vel / melinex
Stijfsel
Tamponeerkwastje
Theedoeken / vochtopnemende doeken
Water
Zeer fijn gaas / glasvitrage

Katoenlinters zijn in vellen gegoten papierpulp. Het is bewerkt materiaal zonder belijming en zonder bind-middelen. Je kunt de opgeloste katoenlinters op kleur brengen door er textielverf door te mengen of door de soorten onderling te mengen.
Voor de interne belijming kun je aan de pulp een maïzenaoplossing toevoegen, of solvitose (maar dat is moeilijker te krijgen).
Overgebleven opgeloste katoenlinters kunnen na uitlekken op een zeef, weer als vel bewaard worden.

1. Scheur van de katoenlintersvellen een benodigde hoeveelheid stukjes van 1cm x 1cm en week die 24 uur in water, zodat ze in vezels uiteen vallen.
2. Sla de vezels met een verfmenger of met botte messen van een staafmixer of keukenmachine los (scherpe messen zouden de vezels kapot maken).
3. Vul een bakje met water en vezels (in een tint die past bij het te repareren papier)
4. Voeg opgeloste maïzena toe voor de interne belijming. (½ theelepel op jampot water)
NB. Je kunt ook kiezen voor externe belijming, door ná het aanvezelen de plek te bestrijken met opgeloste gelatine.
5. Leg een plastic vel onder de gladgestreken pagina met het gat, (eventueel ook gaas, zie 11b)
6. Strijk met een kwast water de hele pagina nat. (Doe je dit niet, dan loop je het risico na het aanvezelen en drogen waterkringen te krijgen)
7. Smeer voorzichtig het randje van het gat in met wat stijfsel of CMC 5% oplossing.
8. Neem met de priem vezels op uit het bakje en leg die in het gat. (Hoe dunner het papier, hoe dunner de priem of naald moet zijn).
9. Ga hiermee door ( met veel geduld en preciesheid !) tot het gehele gat gevuld is en probeer de vezels
kruiselings over elkaar te rangschikken.

10. Druk met een tamponeerkwastje de vezels aan.
11. Neem rollend het vocht van het aangevezelde gat op, met een stevig opgevouwen theedoek of een andere goed vochtopnemende doek.
NB: Een probleem in deze stap kan zijn, dat de vezels tijdens het droogrollen, aan de doek blijven kleven en dus los komen van het gat.
a. Controleer of je wel met een droge doek werkte.
b. Om dit probleem te voorkomen, kun je tussen het plastic ondervel en de pagina met het gat een stukje zéér fijn gaas of glasvitrage leggen

	12. Leg siliconenpapier op de aangevezelde plek en wrijf het geheel glad met een vouwbeen. 13. Draai het blad om en haal voorzichtig het melinex (plastic vel) weg. 14. Leg een doek met zeer fijne structuur (om geen patroon in de aangevezelde plek te drukken) over het aangevezelde gat, of gebruik TST , siliconen- of bakpapier. 15. Leg de pagina, met aan weerszijden de doeken, TST of bakpapier tussen planken even in de pers. 16. Laat het geheel aan de lucht drogen, draai na een dag het vel om, zodat beide kanten goed kunnen drogen. 17. Eventueel nalijmen met gelatine. Anton en Ine vertellen tot slot over hun ervaringen bij de Tiendschuur in Tilburg, waar zij uitvoerig de werking van de aanvezelbak uitgelegd gekregen hebben, zodat Anton die na kan maken voor eigen gebruik. Ze hebben bovendien een lijst gekregen van de materialen die bij de Tiendschuur te koop zijn en kunnen iedereen een kopie overhandigen. Vooral het Japanse papier dat in de Tiendschuur voorzien wordt van een in water oplosbare lijmlaag is een interessant en handig toe te passen product voor het doubleren van kapotte of kwetsbare pagina's. Het wordt er verkocht onder de naam 'DC-papier'. Restauratieatelier De Tiendschuur, Insulindestraat 5, 5031 BA Tilburg. Telefoon: 013 464 17 77 Fax: 013 464 17 71 E-mail: tiendschuur@diamant-groep.nl Internet: www.diamant-groep.nl

	Aanvezelbak van de Tiendschuur En dan is het helaas al weer tijd om te stoppen en de werkruimte op te ruimen. Maar iedereen gaat voldaan én moe, vol ideeën huiswaarts.